Chào mọi người, hôm nay tôi lại mò lên chia sẻ chút kinh nghiệm thực tế đây. Chuyện là đứa cháu ở nhà năm nay lên lớp 9, kêu ca suốt ngày về mớ công thức tiếng Anh. Nó bảo nhiều quá, loạn hết cả lên, không biết đường nào mà lần.
Nghe nó than thở, tôi lại nhớ ngày xưa mình học tiếng Anh cũng vật vã y chang. Cũng từng có thời điểm nhìn vào sách ngữ pháp là thấy một rừng công thức, nào thì, nào bị động, nào câu điều kiện, rối tinh rối mù. Thế là tôi quyết định xắn tay áo lên, hệ thống lại một lượt cho nó dễ hình dung, cũng là để mình ôn lại kiến thức luôn.
Đầu tiên, tôi lôi hết sách vở cũ, cộng thêm tham khảo một vài tài liệu trên mạng (chỉ xem thôi chứ không có copy gì đâu nhé, mình tự tổng hợp lại theo ý mình). Tôi ngồi lọc ra những cái cốt lõi nhất mà học sinh lớp 9 hay gặp phải, nhất là trong các kỳ thi chuyển cấp quan trọng.
Bắt đầu từ những cái cơ bản nhất: Các thì (Tenses)
Cái này là nền tảng, không nắm chắc thì mấy phần sau khó nhằn lắm. Tôi chia ra thành từng nhóm nhỏ cho dễ nhớ:
- Nhóm thì hiện tại: Hiện tại đơn (Simple Present), Hiện tại tiếp diễn (Present Continuous), Hiện tại hoàn thành (Present Perfect). Tôi nhấn mạnh cho nó sự khác biệt trong cách dùng, dấu hiệu nhận biết của từng thì. Ví dụ, hiện tại đơn thì nói về thói quen, sự thật hiển nhiên. Hiện tại tiếp diễn thì đang xảy ra. Hiện tại hoàn thành thì nhấn mạnh kết quả hoặc kinh nghiệm.
- Nhóm thì quá khứ: Quá khứ đơn (Simple Past), Quá khứ tiếp diễn (Past Continuous), Quá khứ hoàn thành (Past Perfect). Cũng tương tự, tôi chỉ ra cách phân biệt, khi nào thì dùng cái nào. Đặc biệt là cái quá khứ hoàn thành, nhiều đứa hay nhầm lắm, cứ phải có một hành động xảy ra trước một hành động khác trong quá khứ thì mới dùng.
- Nhóm thì tương lai: Tương lai đơn (Simple Future), Tương lai gần (Near Future – be going to), Tương lai tiếp diễn (Future Continuous). Mấy cái này thì dễ thở hơn chút.
Với mỗi thì, tôi đều ghi rõ công thức khẳng định, phủ định, nghi vấn và vài ví dụ minh họa thật đơn giản, dễ hiểu. Tôi bảo nó là đừng cố nhồi nhét, cứ học từ từ, hiểu bản chất rồi làm bài tập là nhớ.
Tiếp đến là mấy dạng câu đặc biệt
Sau khi nắm kha khá về thì, tôi chuyển sang mấy cấu trúc câu quan trọng khác:
- Câu bị động (Passive Voice): Cái này thì lớp 9 dùng nhiều. Tôi chỉ cho nó cách chuyển từ chủ động sang bị động của từng thì một. Cứ nhớ nguyên tắc “tân ngữ câu chủ động lên làm chủ ngữ câu bị động”, rồi “to be + V3/ed”. Làm vài ví dụ là quen tay ngay.
- Câu tường thuật (Reported Speech): Phần này hơi khoai một tí vì phải lùi thì, đổi đại từ, trạng từ thời gian, nơi chốn. Tôi phải liệt kê ra một cái bảng quy tắc chuyển đổi cho nó dễ theo dõi. Tôi dặn nó là phần này phải cẩn thận, đọc kỹ câu gốc rồi mới chuyển.
- Câu điều kiện (Conditional Sentences): Chủ yếu là loại 1, 2, 3. Mỗi loại có một cấu trúc và cách dùng riêng. Tôi giải thích rõ khi nào dùng loại nào, ví dụ điều kiện có thể xảy ra ở hiện tại/tương lai (loại 1), không có thật ở hiện tại (loại 2), không có thật ở quá khứ (loại 3).
- Câu ao ước (Wish Clauses): Cũng tương tự câu điều kiện, có ao ước cho hiện tại, quá khứ, tương lai. Tôi cũng hệ thống lại công thức và cách dùng cho nó.
- Mệnh đề quan hệ (Relative Clauses): Who, whom, which, that, whose. Tôi giải thích khi nào dùng đại từ nào, khi nào có thể lược bỏ. Cái này giúp câu văn dài hơn, mạch lạc hơn.
Không quên các cấu trúc khác
Ngoài ra, còn một số cấu trúc lẻ tẻ khác mà tôi cũng tổng hợp lại cho cháu, ví dụ như:
- So…that / Such…that (quá…đến nỗi)
- Enough…to / Too…to (đủ…để / quá…để)
- Used to + V (đã từng)
- Suggest + V-ing / Suggest + (that) + S + (should) + V
- Câu hỏi đuôi (Tag questions)
Với mỗi cấu trúc, tôi đều cố gắng tìm những ví dụ gần gũi nhất, dễ hình dung nhất. Tôi bảo nó là học phải đi đôi với hành. Cứ làm nhiều bài tập, gặp nhiều dạng câu thì tự khắc nó ngấm vào đầu thôi.
Sau mấy buổi hì hục ngồi soạn lại, rồi giải thích cặn kẽ cho đứa cháu, tôi thấy nó cũng vỡ ra được nhiều điều. Quan trọng nhất là nó không còn thấy sợ mớ công thức tiếng Anh nữa, mà bắt đầu thấy có hệ thống hơn, biết cách áp dụng hơn. Tất nhiên là vẫn phải luyện tập nhiều, nhưng ít ra cũng có cái sườn để bám vào.
Đấy, quá trình tôi tự tay tổng hợp lại các công thức tiếng Anh lớp 9 cho đứa cháu là như vậy đó. Cũng không có gì cao siêu, chủ yếu là mình bỏ công sức ra hệ thống lại kiến thức một cách logic, dễ hiểu. Hi vọng chia sẻ này của tôi cũng giúp ích được phần nào cho các bạn hoặc con em các bạn đang trong giai đoạn ôn tập tiếng Anh lớp 9 nhé. Cứ kiên trì là được hết!
